Cliëntgericht-experiëntiële psychotherapie
Een humanistisch en wetenschappelijk onderbouwd therapiemodel
Cliëntgericht-experiëntiële psychotherapie, ook wel gekend als persoonsgerichte psychotherapie, vindt haar wortels in de humanistische traditie en behoort tot één van de vier grote paradigma's binnen de psychotherapie (naast psychoanalytische therapie, gedragstherapie en systeemtherapie). Het baanbrekende en inspirerende werk van grondleggers Carl Rogers (1902-1987) en Eugene Gendlin (1926-2017) werd in de loop der jaren uitgebreid, genuanceerd en verder ontwikkeld.
Het gaat om een rijk en wetenschappelijk onderbouwd psychotherapiemodel dat werd ontwikkeld vanuit de klinische praktijk zelf en haar effectiviteit heeft bewezen in het behandelen van uiteenlopende vormen van psychisch lijden.
Zij benadrukt de centrale rol van beleving en emoties als hefboom van verandering, zoals onder meer uitgewerkt in Focusing en Emotion Focused Therapy. Cliëntgericht-experiëntiële psychotherapie is procesgericht, gaat in op de diverse existentiële thema's, is interactioneel in haar werkwijze en staat open voor integratieve tendensen binnen de psychotherapie.
Persoonsgericht en procesgericht
Persoonsgericht houdt in dat de psychotherapeut het contact aangaat van mens tot mens. Een persoon wordt gezien als een uniek, lijfelijk, relationeel, betekenisgevend en ingebed wezen. Dit impliceert een holistische kijk, waarbij klachten worden beschouwd vanuit de persoon in heel zijn of haar functioneren, rekening houdend met krachten en kwetsbaarheden, en in samenhang met huidige ervaringen en vroegere kwetsuren.
Cliëntgericht-experiëntiële psychotherapie gaat uit van een optimistische kijk op de mens en stelt dat mensen een aangeboren drang tot zelfactualisatie hebben. Problemen en klachten worden gezien als uitingen van gestagneerde of vastgelopen (ontwikkelings)processen, vaak gelinkt aan vroegkinderlijke 'conditions of worth' of andere uitdagende levensgebeurtenissen of -omstandigheden. Mensen ervaren een kloof tussen wat ze denken, voelen en doen, tussen wat ze willen en wat ze durven of kunnen. Ze hebben het gevoel "vast te zitten", "in een kringetje rond te draaien" of hebben geen voeling meer met hun beleving of wat voor hen betekenisvol leek. Het cliëntgericht-experiëntiële therapiemodel ontwikkelde een bijzondere expertise om deze vastgelopen processen van denken, voelen en handelen opnieuw in beweging te brengen.
Grondhouding en therapeutische relatie
Een grondgedachte van cliëntgerichte-experiëntiële psychotherapie is dat de houding van de psychotherapeut van fundamenteel belang is in het therapieproces. De cliëntgerichte basishouding bestaat uit drie elementen: empathie, acceptatie en echtheid. Dat wil zeggen: de psychotherapeut leeft zich zo goed mogelijk in de cliënt in, accepteert de cliënt zoals hij is, d.w.z. hij is niet veroordelend en helpt de cliënt zichzelf niet te veroordelen, en hij is als psychotherapeut in contact met zijn eigen gevoelens en beleving.
In het hier-en-nu contact met een empathisch afgestemde, accepterende en authentiek aanwezige psychotherapeut kan er een begin worden gemaakt van een proces van verandering of acceptatie. Steeds - en telkens opnieuw - geldt: "Interaction first!" (Gendlin)
Deze basiselementen zorgen voor een veilig klimaat, nodig om lastige confrontaties aan te gaan en zich verder te ontwikkelen. De therapeutische relatie die zo groeit, vormt het hart en de bedding van het therapeutisch proces.
Experiëntieel en existentieel
Centraal in het cliëntgericht-experiëntiële werk is de beleving. In deze 'experiëntiële' laag komen lijfelijke ervaringen, emoties, gedachten en symboliseringen tot een betekenisvol geheel, in reactie op en interactie met anderen, levensgebeurtenissen en situaties. Zowel het groeipotentieel als datgene waar iemand in verstrikt is geraakt, komen geraffineerd tot uiting in de belevingslaag.
In die zin vormt de beleving een wezenlijke toegangspoort en hefboom voor menselijke ontwikkeling en therapeutische verandering. Naast de grondhouding en actief luisteren beschikt de cliëntgericht-experiëntiële psychotherapeut over een rijk en sensitief arsenaal aan experiëntiële en emotieregulerende technieken.
De psychotherapeut peilt regelmatig naar de ervaringslaag van de cliënt en helpt cliënten deze laag aan te boren, te beluisteren en te hanteren - telkens weer zoekend naar de 'juiste afstand', zodat de cliënt niet overspoeld en ook niet vervreemd geraakt.
Ook de eigen beleving van de therapeut zelf vormt een belangrijke bron van informatie en een handvat voor de psychotherapeut, die op bepaalde momenten gedoseerd kan worden ingezet in het proces via interactionele feedback of metacommunicatie om een therapieproces vooruit te helpen.
In een therapieproces worden - vroeg of laat - fundamentele existentiële thema's aangeraakt. De cliëntgericht-experiëntiële psychotherapeut gaat deze niet uit de weg, maar heeft net een bijzonder oog voor deze processen van betekenisgeving en helpt actief mee deze confrontaties aan te gaan, taal te vinden, keuzes en omstandigheden toe te eigenen en existentiële uitdagingen en worstelingen een creatieve wending te geven. Hij of zij doet dit niet vanuit een expertenpositie (I-it), maar met respect voor het zoeken en van mens tot mens (I-Thou).
Intensieve opleiding
Cliëntgericht-experiëntiële psychotherapeuten hebben allen een langdurige opleiding gevolgd waarin zij grondig getrained en gevormd worden en een theoretisch, technisch en deontologisch kader meekrijgen. Gezien cliëntgerichte psychotherapeuten leren om hun eigen beleving als therapeutisch instrument te beluisteren en in te zetten, wordt er bijzondere aandacht gegeven aan het eigen ontwikkelingsproces via leertherapie, reflectie, supervisie en intervisie.
Substromingen en therapiemodellen
Existentiële psychotherapie Emotion Focused Therapy Focusing & FOT
Pre-therapy Integratieve psychotherapie Motivational interviewing
