Programma van JUNIDAG 2022: De wereld in de therapeut

Werkgroep vorming ging in gesprek met John McLeod, wat resulteerde in deze vooraf opgenomen dagopening waarin de spreker de toon zet voor het thema van de dag. In deze korte intro neemt hij ons mee in zijn visie op psychotherapie in tijdens van sociale en politieke veranderingen:

The global community is already struggling to engage with challenges arising from climate change, pollution and loss of biodiversity. The Russian invasion of Ukraine, and its possible implications, adds a further layer of uncertainty, dread and despair about what the future will bring. As in Palestine, Syria, Kurdistan, Afghanistan, Somalia, Libya and many other places, cruel and destructive military violence is being used to prevent individuals, families and communities from being able to control their own lives with dignity and respect.

As citizens of an interconnected world, all of us have responsibility, and opportunities, to do what we can to support victims of militarised oppression, and create a more just and ecologically sustainable world order. Alongside other disciplines and occupational groups, the counselling and psychotherapy profession needs to find ways to work with others to make its own distinctive contribution. In addition to the vital task of providing emotional and psychological support to those affected by war and dislocation, we also need to look honestly at ourselves.

Although psychotherapy has developed many valuable strategies for helping people to handle everyday concerns and the consequences of adverse life events, it has largely ignored the ways that clients and patients may also be troubled by social and political structures and events. It does not sufficiently consider generativity, active citizenship, solidarity, mutual aid, truth-telling and wisdom as intended outcomes of therapy. It has focused too much on self-contained individualism and entitlement, and not enough on building communities and tending the more than human world. The counselling and psychotherapy profession can achieve a meaningful shift in these directions by: re-defining the therapy space as a place where clients can engage in open dialogue about social as well as personal concerns; training and preparing practitioners to actively engage with difference, diversity, moral injury and injustice; constructing and disseminating healing narratives (i.e., therapy theories) that help people to make sense of how their quality of life is shaped by historical, social, political and ecological factors; and, publicly supporting and standing alongside those who are in the front line of social change.

Psychotherapy as we know it has evolved and thrived in the relatively benign and stable social democratic and economic conditions that have existed since the 1950s. We are moving into a quite different socio-political environment, whose characteristics are dramatically and forcefully demonstrated by what is happening in Ukraine and elsewhere. We need to decide where we stand, and what we have to offer.

There is a striking parallel between processes of developing greater wellbeing at the intrapersonal level (through, for instance, psychotherapy), and developing greater wellbeing at the interpersonal and inter-national levels (through, for instance, negotiation and conflict resolution). This is the process of establishing win–win, cooperative solutions: finding ways in which both parties (whether internal ‘parts’, individuals, or nation states) can, together, realise their needs and wants. What is more, there are striking parallels—across these intra- and inter-personal levels—in how such win–win solutions can be achieved: through, for instance, communication, seeing the ‘bigger picture’/mentalising, establishing equality, and the prizing of difference and diversity. In this talk, Mick will discuss these common principles of positive change, and show how the distillation of such principles can help develop practices across intrapersonal, interpersonal, and international planes. Conflict begins when the wants and needs of one party run against those of another, and can be resolved through the establishment of mutually satisfying solutions. How we can build towards such solutions is an essential issue for our time.

Wat betekent het om cliënten met een beperking te begeleiden? Heb je hiervoor specifieke kennis/vaardigheden nodig? Is deze kennis/vaardigheid afhankelijk van de aard van de beperking, of hangt dit eerder samen met wanneer de beperking ontstaan is? Of maken we onszelf iets wijs en loopt de therapie net zoals bij iedere unieke cliënt?
Prikkelen deze vragen jouw nieuwsgierigheid? Dan is deze workshop iets voor jou. In deze workshop bakenen we eerst kort af wat met 'beperking' bedoeld wordt. Vervolgens richten we onze aandacht op de vraag hoe we sensitief kunnen omgaan met mensen met een beperking zonder onze inclusieve blik te verliezen. We vertrekken vanuit een aantal casussen waarover we in discussie gaan. Een aantal kaders die ons kunnen helpen om zorgvragen te vatten worden aangereikt.

Als cliëntgericht-experiëntieel psychotherapeute begeleid ik regelmatig mensen met een beperking. Als persoon met een visuele beperking (ik ben blind) ervaar ik dagelijks hoe het is om met een beperking door het leven te gaan. Deze gecombineerde ervaring zet ik graag in om deze workshop samen met jullie vorm te geven.

Tijdens deze Junidag onderzoeken we wat bepaalde veranderingen in de maatschappij met ons als therapeut doen. In deze workshop worden enkele focusinggerichte oefeningen aangeboden om onze eigen structuren te verkennen waarin we hierbij als therapeut kunnen vastlopen. We vertrekken vanuit de stelling dat een therapeutisch proces alleen stagneert als de therapeut niet meer vrij functioneert maar ook vastgeraakt in eigen structuurgebonden ervaringen, als reactie op de moeilijkheden waar de cliënt mee worstelt. Na een korte toelichting van vier perspectieven van waaruit men naar de stagnaties van het therapeutisch proces kan kijken, gaan de deelnemers aan de slag met eigen voorbeelden van vastlopende therapeutisch processen. Met behulp van de aangeboden oefeningen verkent men het eigen functioneren in deze praktijkvoorbeelden, telkens vanuit een ander perspectief. De bedoeling is om de eigen geactiveerde structuurgebonden ervaringen te (h)erkennen, symboliseren en weer in proces brengen, en op deze manier het therapeutisch proces te deblokkeren.

In het werken met mensen die een aanhoudende doodswens hebben omwille van ernstig psychisch lijden, komen we als therapeut onszelf onvermijdelijk tegen. De manier waarop we ons verhouden tot onze eigen existentiële thema’s kan grondig door mekaar worden geschud. Onze wijze van in relatie treden met onze cliënt lijkt iets anders te vragen dan wat we gewoon zijn. We worden geconfronteerd met gevoelens van onmacht bij de cliënt en bij onszelf. Intense ervaringen van eenzaamheid en zinloosheid kunnen ons diep raken. Onze eigen verhouding tot leven en dood wordt uitgedaagd.
We worden uitgenodigd om te werken vanuit dualiteit, waarin we tegelijk zo open mogelijk luisteren naar het doodsverlangen en toch oog blijven hebben voor sprankels van hoop en momenten waarop het contact als zinvol wordt ervaren.

In deze workshop staan we stil bij onze eigen ervaringen: wat gebeurt er met mij als therapeut wanneer mijn cliënt een aanhoudend doodsverlangen of een euthanasievraag heeft? Wat doet dat met jou? Waar moet je innerlijk mee dealen? Ik vertrek vanuit een ervaringsgericht verslag, mede gevoed door collega’s. We creëren samen een open ruimte waarin we verkennen wat ons kan helpen om een tochtgenoot te zijn en te blijven voor onze cliënt, de dood niet te schuwen en toch de verbinding met het leven vast te houden.

Sedert de start van de pandemie zien we een opvallende stijging in het aantal mensen met een eetstoornis. De stijging doet zich vooral voor bij kinderen en jongeren (10-16 jaar). Hoe kunnen we deze toename begrijpen? Wat maakt dat zij zo'n nood hebben aan dit soort copinggedrag? We gaan in gesprek over diverse aspecten vanuit experiëntieel-existentiële invalshoek, die ons kunnen helpen om beter in te voelen wat er gaande is.

Het besef groeit stilaan dat onbewuste raciale/etnische vooroordelen ook binnen de therapeutische context tot discriminatoire acties ten aanzien van raciale/etnische minderheden kunnen leiden.
Maar hoe kan je dit als therapeut voorkomen? Hoe kan je cultuursensitief handelen? Hoe kan je de raciale/etnische identiteit van cliënten die behoren tot raciale/etnische minderheden degelijk erkennen én implementeren binnen het therapeutisch proces? In deze interactieve en reflectieve workshop wordt dieper ingegaan op deze vragen. Theoretische inzichten en praktische handvaten zullen worden aangereikt die de kwaliteit van de therapeutische relatie tussen therapeuten en cliënten met verschillende raciale/etnische achtergronden kunnen vergroten.

De workshop beoogt een veilige omgeving te zijn waar ieders mens-zijn centraal staat, waar fouten maken toegelaten is en waar persoonlijke groei en reflectie op de voorgrond staan.

De nieuwe RIZIV-conventie heeft het thema van de vergoeding voor psychologische interventies volop in de actualiteit geplaatst. De voorgestelde 75€ voor een individueel gesprek blijkt een hoger tarief dan wat gemiddeld voor psychotherapie gevraagd wordt. Hoeveel, hoe en óf we betaald worden voor het aanbieden van psychotherapie wordt door die recente ontwikkeling wat vaker onderwerp van gesprek tussen collega’s. Cliënten leggen het onderwerp ’tarief’ meer op tafel.

In deze interactieve workshop nodig ik je uit om te reflecteren over de betekenis van geld voor jezelf, voor je cliënt, in de werkrelatie.De workshop is vooral gericht op psychotherapeuten en counselors die als zelfstandige werken, maar staat open voor iedereen die geïnteresseerd is in geld-als-thema en bereid is om erover te praten.

Volgens wetenschappelijk onderzoek worden psychotherapeuten regelmatig geconfronteerd met intieme en seksuele gevoelens voor een cliënt. Toch is het niet altijd gemakkelijk om met deze gevoelens om te gaan en hierover te praten. In deze workshop willen we samen exploreren hoe therapeuten intieme en seksuele gevoelens voor een cliënt ervaren: wat brengt dit teweeg en hoe wordt hiermee omgegaan? Het is dus niet de bedoeling om in deze workshop ethische principes over dit thema verder uit te werken of vanuit een ethisch kader een mening te formuleren over de beleving en het gedrag van therapeuten. Wat we wel gaan doen is stilstaan bij de eigen ervaringen en reflecteren over wat dit verder teweeg brengt.

De relatie met onszelf en anderen hebben we te koesteren. Dicht bij onszelf staan, lekker in ons vel zitten en het leven vormgeven zoals dat fijn voelt verloopt daarentegen niet altijd even harmonieus. Hoe zit dat in elkaar als je in een lichaam geboren bent dat niet passend is bij het gender waarmee jij je vanbinnen identificeert? Wat als je je onderdrukt voelt door verwachtingen in de samenleving die horen bij je biologisch geslacht maar niet authentiek voelen?
Gender, biologisch geslacht/genitaal, transgenderzorg, etc. zijn thema's die leven en waarrond de laatste jaren een enorme evolutie heeft plaatsgevonden.
In deze workshop gaan we kijken welke beleving er bewust en onbewust bij jou leeft en worden er tools aangereikt voor meer comfort in de therapieruimte.

Wanneer we in onze praktijk geconfronteerd worden met unieke kinderen kan dit een ongemakkelijk gevoel bij ons als therapeuten veroorzaken.
We geloven soms dat we niet de kennis, expertise of ervaringen hebben die nodig zijn om zinvol aan de slag te kunnen gaan, we voelen ons overweldigd of onzeker het is nieuw, ongekend, een beetje vreemd, helemaal uniek.
Onder het mom van 'ik ken hierover niet voldoende' sturen we unieke kinderen en jongeren al te vaak door naar iemand met meer ervaring, iemand met een ‘juiste’ specialisatie of expertise.
Het cliëntgerichte kader geeft ons de expertise die nodig is en kan een houvast zijn om aan de slag  te durven gaan. Vaak zijn onze clientgerichte basishoudingen een noodzakelijke én voldoende voorwaarde om deze kinderen ‘op maat’ te kunnen begeleiden.
Soms is het ook een uitdaging, eentje die zich buiten onze comfortzone bevind. Een uitdaging waarin we net ook als therapeut heel wat kunnen bijleren.

We hopen in deze workshop een kader en aantal ervaringen mee te geven die ondersteunend zijn in het werken met unieke kinderen. We staan daarbij stil bij uitdagingen en eventuele aanpassingen die soms zinvol zijn om toegang te krijgen tot de belevingswereld van kinderen wanneer dit niet vanzelfsprekend is, zodat we elk kind/ elke jongere op zijn niveau kunnen ontmoeten.

Therapeuten zijn net mensen, gewoontediertjes dus. Evoluties die ons aansporen tot verandering kunnen angst, onzekerheid, irritatie, boosheid of verzet oproepen. Dit geldt niet enkel voor cliënten, maar ook voor ons als therapeuten. Ofschoon onze job bestaat uit het stimuleren van veranderingsprocessen bij anderen, houden we in ons eigen leven vaak vast aan wat vertrouwd voelt en ons niet te zeer uit evenwicht brengt.
Dit blijkt onder meer in de manier waarop we ons verhouden tot de digitalisering die zich voltrekt in de maatschappij en bij uitbreiding in de gezondheidszorg. In de medische zorg maakt men al jaren gebruik van bijzonder geavanceerde technologie.

De geestelijke gezondheidszorg daarentegen verloopt nog vrij ambachtelijk, ondanks de brede waaier aan apps, websites en andere technologische toepassingen die beschikbaar zijn. Als argument wordt vaak aangedragen dat cliënten niet zitten te wachten op dergelijke innovaties in de psychische zorg. Toch blijkt die veronderstelling niet altijd te kloppen, zo wees de haalbaarheidsstudie uit die we drie jaar geleden uitvoerden. Cliënten zijn meer vertrouwd met online tools dan therapeuten. Zij zien in de digitalisering ook meer opportuniteiten voor hun eigen groeiproces, in vergelijking met therapeuten. Wel spreken ze expliciet de nood uit om door hun therapeut gegidst te worden in het kluwen van digitale toepassingen. Opdat wij therapeuten als betrouwbare poortwachters zouden kunnen fungeren in de online wereld, is een zekere affiniteit ermee wel belangrijk. In deze workshop staan we op een interactieve en creatieve manier stil bij wat ons doet juichen, springen, aarzelen, twijfelen, weigeren of de hakken in het zand zetten. Weerstand verdwijnt niet door ze te bestrijden of te veroordelen, wel door ze te begrijpen en er vriendelijk voor te zijn. Zo werkt dat bij onze cliënten en zo gaan we aan het werk met onszelf.

Als afsluiter van de dag gaan we in een rondetafelgesprek met een aantal collega’s dieper in op hoe ze veranderingen in de wereld binnen hun therapiekamer ervaren. Het panel bestaat uit een diverse groep deelnemers die ieder vanuit hun eigen perspectief en praktijk de dialoog aangaan over hoe zij in deze steeds evoluerende realiteit navigeren in de ontmoeting met de cliënt en daarbuiten. Het gesprek wordt gemodereerd door Katrin Lohmann.