Programma van Junidag 2025: Het levende lijf

Trauma en hechtingsverwonding vormen vaak de basis van diverse psychische problemen, zoals PTSS, angststoornissen, depressie, verslaving, persoonlijkheidsproblematieken, onverklaarbare lichamelijke klachten en zelfs bepaalde psychosen. Een van de meest schrijnende gevolgen van complexe traumatisering is het verlies van levendigheid, speelsheid en hoopvol toekomstperspectief. Het herstel van deze kwaliteiten vraagt meer dan enkel spreken verschrikkingen uit het verleden. De impact van trauma is immers het grootst op het overlevingsbrein, op de diepste lagen van sensatie en emotie. Met het woord of denken alleen krijg je er geen toegang toe, die kunnen niet diep genoeg doordringen tot deze lagen.

Trauma komt in essentie neer op onontkoombaar en overweldigend geschokt worden en samengaande immobilisatie en intense angst. Dit kan leiden tot de onbewuste overtuiging dat het ervaren van je lichaam, bewegen en jezelf kwetsbaar opstellen gevaarlijk zijn. De getraumatiseerde persoon overleeft door primitieve verdedigingsmechanismen in te zetten. Bij kinderen zijn vechten en vluchten minder haalbare opties, waardoor zij sneller overgaan tot passieve strategieën zoals bevriezen, onderwerping, verdoving en dissociatie. Hoe vroeger en langduriger de traumatisering, hoe meer deze verdedigingsmechanismen zich vastzetten. Ook actieve strategieën zoals vechten en vluchten kunnen ontregeld geraken. Bij volwassenen kan dit resulteren in een posttraumatisch patroon van afwisselende over- en onderreactiviteit, explosieve uitbarstingen of implosieve terugtrekking. Op termijn worden deze defensies een integraal deel van de persoonlijkheid, het hele zijn past zich aan, wat leidt tot trauma-gerelateerde fysieke en affectieve gewoonten en irrationele, negatieve  overtuigingen die diep geworteld raken.

Om deze patronen te doorbreken, is een systematische herprogrammering op diepere lichamelijke en emotionele lagen essentieel. Een ervaringsgerichte, multimodale aanpak, waarbij het lichaam centraal staat, biedt hierbij uitkomst. Het principe ‘een ervaring als tegengif voor een ervaring’ vormt de basis van lichaamsgerichte traumatherapieën. Catherine combineert in haar werk verschillende therapeutische methodieken, zoals Sensorimotore psychotherapie, gehechtheidsgerichte EMDR, Internal Family Systems en traumasensitieve yoga. Deze modaliteiten en hun specifieke bijdragen, worden geïllustreerd aan de hand van het verhaal van een jonge vrouw die leert omgaan met intergenerationeel trauma en een pestverleden. Daarnaast wordt het belang benadrukt van regelmatige en consistente training in lichaamsbewustzijn als aanvulling op traumatherapie. Deze methoden samen ondersteunen therapeuten in de boeiende en uitdagende reis om mensen te helpen hun lichaam opnieuw te ervaren als een veilige haven. Hierdoor kunnen zij meer vreugde, vitaliteit en hoop hervinden, en met vertrouwen naar de toekomst kijken.

Ernstige kwetsuren laten zich vaak niet zomaar kennen, schaamte en beschermingen tegen pijn blokkeren de toegang. In deze workshop ervaar je lichaamsgerichte manieren om poortwachters gerust te stellen en ingang te zoeken tot impliciete informatie opgeslagen in dieperliggende sensorische en emotionele lagen. Deze informatie houdt mensen vast in terugkerende onheilzame gedragsmatige en affectieve patronen, die rationele inzichten overschrijven. Na de workshop kan je enkele concrete handvaten integreren in jouw praktijk om met meer aandacht voor de integratie van geest, lichaam en emotie tewerk te gaan. We zullen oefenen met lichaamssignalen waarnemen, somatische grenzen belichamen en actieve defensies mobiliseren in het lichaam.

Wat geeft of ontneemt iemand een plek in het leven? Hoe komt het dat we soms geen plek kunnen geven aanwat in ons huist? Welke rol speelt het lichaam daarin en wat kan psychotherapie daarbij betekenen?

In deze workshop gaan we na hoe het lichaam als existentiële betekenisdrager verschijnt in de therapiekamer. We richten ons daarbij op manieren waarop ons lijf ons al dan niet thuis laat voelen in het leven en onderzoeken (intrapsychische, relationele, intergenerationele en culturele) processen van onteigening en toe-eigening die ons daarbij parten spelen.

Lichamen dragen vele vormen van thuis-zijn en thuisloosheid in zich. Onze (angstige, depressieve, rouwende, getraumatiseerde, ontregelde, verslaafde, dolende) cliënten herinneren ons eraan dat het allesbehalve vanzelfsprekend is om thuis te komen bij jezelf en in je lijf, hoe moeizaam het kan zijn om je plek te vrijwaren in deze (soms onherbergzame) wereld maar evengoed om een plek te geven aan (soms onwelkome) ervaringen, en wat er gebeurt als je ruimte of je lijf wordt gekaapt door anderen, stigma of spoken uit het verleden.

De vreemdheid en geborgenheid van de therapieruimte geeft cliënten een plek om zich te verhouden tot de vreemdheid en geborgenheid in en rondom zichzelf. Als psychotherapeut zoeken we mee naar manieren waarop cliënten afgesplitste of ontheemde stukken van hun (lichaams)beleving kunnen verwelkomen en her-integreren. Hoe zij hun fysieke en relationele grenzen – opnieuw of voor het eerst – kunnen ervaren als eigen. 'Valse zelven’, externe introjecties, existentiële demonen of andere ongenode gasten helpen we ontmantelen, zodat onderliggende behoeftes de kans krijgen te worden toegeëigend en vreemde elementen buiten hen teruggelegd. Maar evengoed gaat het erom het ongeborgene te (h)erkennen, (ver)dragen en laten zijn als een wezenlijk aspect van ons bestaan.

Voor deze workshop gaan we naar buiten. We zoeken het groen op in de stad. Via focusing maken we verbinding met ons lichaam en met onze innerlijke ‘natuur’. Dat doen we met volle aandacht voor de interactie met de ons omringende natuur, die in deze workshop onze focusingpartner is. We vinden er steun of houvast, of zien onze innerlijke belevingsinhouden erin weerspiegeld. Open en nieuwsgierig laten we ons aanspreken, kijken we wat resoneert, gaan we heen en weer tussen onze binnen- en buitenwereld.

!Voorzie schoenen waar je makkelijk mee kan stappen en kleed je naar de weersomstandigheden (verschillende laagjes, bescherming voor zon of regen, evt. iets om op te zitten, bv. zak).

!Deze workshop zal beginnen vlak na de lezing, er is dus geen pauze.

In deze workshop maak je op een unieke manier kennis met hoe het lichaam in beweging brengen niet alleen fysieke processen op gang brengt, maar ook diepgaande veranderingen kan stimuleren in vastgelopen emotionele en mentale patronen. We nemen je mee in de principes van adventure therapy, zoals we die toepassen in onze Groeicursussen voor jongeren en volwassenen met een complexe band met eten. Je ervaart aan den lijve hoe het lichaam een motor kan zijn voor herstel en groei, en hoe beweging in de natuur ruimte schept voor nieuwe perspectieven. Samen verkennen we hoe deze benadering kan bijdragen aan heling en transformatie, zowel voor cliënten als voor therapeuten.

In deze workshop ondervinden we aan den lijve hoe opstellingen werken als krachtig instrument om ons gewaarzijn te verhogen. We nemen een duik in ons eigen familiesysteem en voelen waar onze plek is en wat dit met ons doet. Parentificatiestructuren, intergenerationele krachten en lasten en onze ontwikkelingstaken worden in beeld gebracht en doorvoeld. Bij elk van deze thema’s krijg je de nodige theoretische onderbouwing mee. 

Je gaat naar huis met een aantal praktische mogelijkheden om hier met je eigen cliënten mee aan de slag te gaan.  

Recente onderzoeksbevindingen uit aangrenzende disciplines, zoals de neurowetenschappen, (epi)genetica, en neuro-endocriene-immunologie, geven ons steeds meer hard bewijs hoe lichaam en brein met elkaar communiceren. In deze workshop krijg je eerst een overzicht van de belangrijkste onderzoeksbevindingen op het gebied van neuroplasticiteit, de regulatie van stress (hart-brein-as) en de communicatielijn tussen brein en de ingewanden (darm-brein-as). Vervolgens onderzoeken we gezamenlijk de mogelijkheden om deze nieuwe inzichten te implementeren in de behandelpraktijk.   

Uitputting, aanhoudende pijn, concentratie- en geheugenproblemen, mist in het hoofd, spieruitval, emotioneel, paniekaanvallen, … Het lichaam staakt. Mensen voelen zich in de steek gelaten, verraden door hun eigen lichaam. Want hoewel hun hoofd wil verder doen, weigert het lichaam pertinent dienst. Patiënten hebben het gevoel dat hun leven gekaapt of gegijzeld wordt door de grillen van hun lichaam dat een ander tempo oplegt. Als de ellenlange zoektocht naar medische hulp op te weinig antwoorden en oplossingen uitdraait, dan ontstaat een rauw rouwproces. Emoties als boosheid, verdriet, angst, schuld, en bovenal onmacht komen op de voorgrond. Naast het fysieke lijden roept deze situatie ook diepere existentiële en psychologische thema’s op. Hechtingsvragen (Wie is er voor mij? Ben ik goed genoeg voor jou? Hoor ik er nog bij?) en identiteitsvragen (Wie ben ik als ik niet werk/zorg/…?) worden volop geactiveerd. Maar ook dieperliggende trauma’s en pijn die al lang onderhuids werden mee gedragen laten zich niet langer wegduwen. Existentiële thema’s van eindigheid, zinloosheid, verantwoordelijkheid en eenzaamheid komen sterk bovendrijven.
In het revalidatiecentrum trachten we ruimte te geven aan het worstelen dat in dit proces plaatsvindt. Naast de individuele gesprekken, speelt het samenkomen in groep met lotgenoten een faciliterende rol in het opnemen van een actieve, reflectieve positie in dit proces. Op een heel rustig tempo een connectie (proberen) maken met wat lichamelijk gevoeld wordt en vraagt om geuit te worden. Een verhouding creëren met het stakende lichaam en met een (nabije, maar ook bredere maatschappelijke) omgeving die vaak als afwijzend en vijandig ervaren wordt tgv het stilvallen van het lichaam. Geleidelijk aan ontstaat soms naast de frustratie en onmacht ook meer betekenis, begrip en mildheid voor de grenzen die het lichaam aangeeft. Het lichaam wordt niet meer als gijzelnemer ervaren, maar als bondgenoot en gids in het kiezen voor een bewuster leven met een ander soort verbinding met zichzelf, de ander en het leven.
Tijdens deze workshop worden we meegenomen in hetwerk met patiënten die zich aanmelden met diagnoses fybromyalgie, CVS, spasmofilie, en long covid. We zullen stilstaan bij de verschillende lagen die kunnen meespelen in het stakende lichaam en samen reflecteren over onze eigen positie als therapeuten. We vertrekken vanuit verschillende invalshoeken: het perspectief van de patiënten, eigen praktijkervaringen en de wetenschappelijke bevindingen. Hoe kunnen we deze patiënten ondersteunen, ondanks een initiële hulpvraag die voornamelijk medisch-lichamelijk geuit wordt? Welke oefeningen kunnen helpen om een reflectief proces op gang te brengen? Daarnaast sta ik sta ook graag stil bij mijn eigen zoektocht die ik de afgelopen 10 jaar ondervonden en ondernomen heb. Wat heb ik geleerd door met deze patiënten te werken? Hoe heeft mijn eigen psychotherapeutische houding zich ontwikkeld? Hoe verhoud ook ik mij tot een (nabije en maatschappelijke) omgeving die steeds meer druk legt om patiënten snel ‘op-de-been’ en functionerend in het werkveld te krijgen? Ik nodig jullie uit om samen te exploreren, te reflecteren en praktijkgerichte inzichten uit te wisselen.

In deze workshop spreekt Saren vanuit haar eigen zoektocht en thuiskomen. Met de wens dat dit therapeuten kan inspireren die hun eigen pad wandelen op de brug van lichaam, geest en ziel. Ze neemt ons mee in een stukje eigen verhaal en haar schatten van onderweg. Denk maar onder andere aan de kracht van adem in therapie! Er wordt kort toegelicht hoe ademwerk zo mooi combineerbaar is met de schatten eigen aan de cliëntgerichte benadering. Daarna ervaren we wat wholebody focusing te bieden heeft om meer belichaamd aanwezig te zijn. Na een korte oefening in groep oefenen we ook in duo.

In deze workshop maken we al doende kennis met werkvormen vanuit woordkunst en drama binnen een cliëntgericht therapeutisch groepsproces. 

Aan de hand van ervaringsgerichte opdrachten, een heeeeeel klein beetje theorie en voorbeelden uit de praktijk zoomen we in op de kracht van creativiteit, sociale uitwisseling, expressie en verbeelding in psychotherapie; dit expliciet - maar niet exclusief - voor een chronisch/ forensisch psychiatrisch publiek. 

Werken met iemand in rouw is ook werken met het rouwende lichaam. Het lichaam spreekt de taal van onze emoties op zijn eigen manier.  Hoe laat een lichaam zich zien en hoe kunnen we deze taal begrijpen?  Hoe kunnen we mensen helpen in het emotioneel zorg dragen voor het lichaam en lichamelijk zorg dragen voor hun emoties?

In deze workshop krijg je verduidelijking over de typische lichamelijke patronen bij angst, onrust, verdriet en kwaadheid. Via de lichamelijke ingangspoort van de adem, de aanwezigheid en de aanraking geven we aandacht aan het verdriet en de pijn welke zich uit via het lichaam. 

Seksuele verbinding is één van de meest intieme menselijke uitwisselingen waarin je jezelf bloot geeft in nabijheid van de ander. Het lichaam spreekt er via sensaties, spierspanningen, ademhaling, beweging … Het is een subtiele en gelaagde taal die vaak niet in woorden te vatten is. Om deze taal te leren lezen, is vertraging, verbinding, vertrouwen, verstilling en afstemming nodig. In deze workshop wordt de hechtingstheorie en de visie van Sue Johnson met de door het Taoïsme geïnspireerde eeuwenoude metafoor van de zeven sluiers gecombineerd. Deze integratie helpt therapeuten niet enkel om hechtingspatronen binnen seksualiteit te herkennen (troostseks, geïsoleerde seks, synchrone seks …) maar biedt ook concrete handvaten om cliënten te begeleiden in een geleidelijke en gelijktijdige opbouw van intimiteit en verbinding met het eigen lichaam en – mogelijk – het lichaam van de ander. Na een korte toelichting van de theoretische kaders duiken we aan de hand van concreet casusmateriaal in de materie. We doen dit op een bedje van sérieux en speelsheid.  

Als cliëntgericht-experientiële therapeuten voelen we ons doorgaans relatief vertrouwd met het lichaam, toch in die zin dat we aandacht schenken aan de innerlijke sensaties van de client, dat we actief sturen richting vervolmaken van de felt sense, en ruimte maken voor de actietendensen die ermee gepaard gaan. We zouden kunnen zeggen dat we al een goede basis hebben om de taal van het lichaam te beluisteren en te helpen ontplooien. Bij cliënten met functioneel neurologische klachten (FNS) wordt dat vertrouwen in ons model uitgedaagd. Het lichaam kan onvoorspelbare en soms onvoorstelbare symptomen voortbrengen, net als we er contact mee proberen te leggen. Dat kan ons handelingsverlegen maken, angstig, onzeker, geïrriteerd, machteloos, ongemakkelijk, vermijdend. Tegelijk hebben we als clientgericht-experientiële therapeuten net veel te bieden aan deze cliënten, mits enkele handvaten en helpende kaders. In deze workshop staan we stil bij hoe FNS in elkaar zou kunnen zitten innerlijk, en welke handvaten uit onze therapiestroming ons helpen om hier op in te grijpen. 

Voor de baby begint het bestaan in een diepe, lichamelijke eenheid met de moeder. Lijfelijker kan het niet. Hier resoneren emoties en ervaringen, soms teder en helend, soms doordrongen van oude kwetsuren of nieuwe verwachtingen. Voor de moeder is het lichaam in intense transitie. Ze ervaart de intieme eenheid met haar kind, maar ook de eenzame zoektocht naar haar eigenheid. Hier wringt het archetype van de ‘ideale moeder’ – een onbereikbaar ideaal dat zich vastzet. Voor beiden is het lichaam een bron van voldoening, wijsheid en herstel, maar ook van verwarring, onzekerheid en overbelasting. Dit geldt voor jonge ouders die hun weg zoeken, maar ook voor wie geraakt is door de leegte van een onvervulde kinderwens.

In deze workshop creëren we ruimte voor de existentiële ambivalentie in het moederschap, zowel in onszelf als in onze cliënten. Welke woorden kunnen we geven aan de metamorfose, aan de complexe identiteit van ouders? We onderzoeken eigen mythes, duiken in onze zintuiglijke ervaringen en delen praktijkervaringen.

In deze workshop werken we rond de brug tussen lichaamswerk in speltherapie met kinderen en taal. Het ontwikkelen van deze sensorische taal helpt kinderen in hun groei naar weerbaarheid.  Vanuit een aanloop via casuïstiek en theorie (Somatic Experience en Gestalt) gaan we samen ervarend oefenen in het opsporen van gewaarwordingen en er taal aan geven. In reflectie kijken we hoe we kinderen ondersteunen om hun eigen schat aan woorden te laten groeien. 

Als afsluiter van deze studiedag gaan we met Saren Swinnen, Renate Geuzinge en Trees Depoorter in gesprek over hoe zij op hun manier het lichaam betrekken in hun werk als therapeut, elk vanuit hun eigen unieke perspectief. Wat inspireert hen? Welke hindernissen komen ze tegen? Ook het publiek krijgt de uitnodiging om mee te reflecteren over deze thema's.